|
Το κίνημα που ξεκίνησε σαν Occupy Wall Street για να πάρει διαστάσεις που κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει, κρύβει στο οπλοστάσιό του αναπάντεχα όπλα. Ίσως τα ισχυρότερα. Αυτά που δημιουργούνται από λέξεις, χρώματα, νότες και φαντασία. Και ο πλούτος τους είναι τόσο απροσδόκητος όσο και το γεγονός μιας κατάληψης στην καρδιά της οικονομίας του «αμερικάνικου ονείρου»
Της Κατερίνας Στραυρούλα
«Εύχομαι τα ποιήματά μου
τοποθετημένα σε στρατηγικές
θέσεις
να ανατινάζονταν
σαν βόμβες»
Από το ποίημα «Για τον Dennis Brutus» του Austin Straus
Υπάρχει τρόπος να μετρήσει κανείς την πραγματική επιρροή ενός κινήματος; Αν υπάρχει, τότε θα πρέπει να μετράται η βαθιά αλλαγή στην πορεία της ανθρώπινης κοινωνίας. Και με βεβαιότητα αυτή η βαθιά αλλαγή δεν μπορεί να συμβεί χωρίς να αποτυπωθεί στην τέχνη. Άλλωστε, τα παραδείγματα του «αιώνα των επαναστάσεων» που γέννησε ρεύματα ανθρώπινης έκφρασης δεν είναι και τόσο μακρινά. Στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του αιώνα που διανύουμε, η κρίση παράγει νέα κινήματα, με παγκόσμια δικτύωση και πολλά νέα εργαλεία έκφρασης. Η διαφοροποίηση των εργαλείων δεν διαφοροποιεί, παρ’ όλα αυτά, τις πηγές. Από την Τυνησία μέχρι την Μαδρίτη, ο εξεγερμένος άνθρωπος χρειάζεται την τέχνη για να εκφραστεί. Και τη δημιουργεί.
Στρέφοντας το βλέμμα στις Ηνωμένες Πολιτείες, το κίνημα που ξεκίνησε σαν Occupy Wall Street για να πάρει διαστάσεις που κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει, κρύβει στο οπλοστάσιό του αναπάντεχα όπλα. Ίσως τα ισχυρότερα. Αυτά που δημιουργούνται από λέξεις, χρώματα, νότες και φαντασία. Και ο πλούτος τους είναι τόσο απροσδόκητος όσο και το γεγονός μιας κατάληψης στην καρδιά της οικονομίας του «αμερικάνικου ονείρου».
Οι άνθρωποι που θέλουν να αλλάξουν τον κόσμο, πρώτα αλλάζουν τα ονόματα τοποθεσιών, επανανοηματοδοτώντας τα. Το Ζουκότι Παρκ πολύ γρήγορα μετονομάστηκε σε Πάρκο Ελευθερίας και πήρε τη θέση του δίπλα στην Πλατεία Ελευθερίας, στο κέντρο του Καΐρου. Η βίαιη εκκένωσή του από την αστυνομία της Νέας Υόρκης, κατ’ εντολήν του δημάρχου Μπλούμπεργκ είχε σαν αποτέλεσμα μια απώλεια που πέρασε σχετικά απαρατήρητη: η ανοιχτή βιβλιοθήκη της κατάληψης, που αριθμούσε ήδη τρεις χιλιάδες βιβλία, καταστράφηκε από τις αρχές. Η βιβλιοθήκη, που είχε το όνομα «Λαϊκή Βιβλιοθήκη», ήταν μια πρωτοβουλία στο πνεύμα και το γράμμα της κινητοποίησης: μια υπαίθρια βιβλιοθήκη, ανοιχτή και ελεύθερη σε όλους, που δημιουργήθηκε από δωρεές και περιείχε κάθε είδους έντυπα. Η ομάδα που την οργάνωσε, πέρα από τα χιλιάδες βιβλία που συγκέντρωνε και διακινούσε, πήρε και μια πρωτότυπη πρωτοβουλία: κάλεσε επανειλημμένα σε ανοιχτές βραδιές ποίησης, που πραγματοποιήθηκαν με το συγκινητικό σύστημα του «ανθρώπινου μικροφώνου». Το κάθε ποίημα περνούσε από τον απαγγέλλοντα σε όλα τα στόματα, για να το ακούσουν όλοι. Και όταν η ποίηση άρχισε να κυλάει, το επόμενο βήμα ήρθε πια φυσιολογικά. Το κάλεσμα στη δημιουργία της ποίησης του Occupy ήταν γεγονός. Ήταν ένα κάλεσμα που έφυγε μέσω του διαδικτύου και ταξίδεψε γρήγορα, ένα κάλεσμα χωρίς σύνορα. Και το αποτέλεσμα είναι η πρώτη, πιθανότατα, ανοιχτή και εξελισσόμενη ποιητική συλλογή που καταγράφεται στην ιστορία των κινημάτων.
Θέλω τις φλόγες μου όπως θέλω τις αλήθειες μου όπως θέλω τις πόλεις μου
Αιώνιες
Θέλω τις αρρώστιες μου όπως θέλω τις οικονομικές μου υφέσεις όπως θέλω τις συστηματικές μου αδικίες
Να μη με αγγίζουν
Θέλω τους ποιητές μου όπως θέλω τους φιλοσόφους μου όπως θέλω τα συναισθήματά μου
Νεκρά
(από το ποίημα της Lara Weidgen «Ας γίνει όπως θέλετε»)
Οι ίδιοι οι εμπνευστές της συλλογής, που φιλοξενεί ποιήματα εκατοντάδων δημιουργών από όλες τις γωνιές των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και από χώρες του εξωτερικού όπως η Ισπανία, ποιήματα που έχουν γραφτεί με αφορμή το Occupy Wall Street ή αφιερώθηκαν σε αυτό εκ των υστέρων, που είναι ανέκδοτα ή έχουν δημοσιευτεί, που είναι ερασιτεχνικά ή πιο λόγια, προσπαθούν να περιγράψουν το αποτέλεσμα: «Είναι μέρος μιας εκπληκτικής συλλογής τυπωμένων λέξεων, από τα ράφια τόσων συμπαραστατών, που τώρα στριμώχνονται σε μια γωνιά ενός πάρκου όπου φιλοξενείται μια κατάληψη που προκαλεί το κράτος του χρήματος, δύο μόλις τετράγωνα από μια οδό που πήρε το όνομά της από τον Τοίχο που χτίστηκε πριν από αιώνες από σκλάβους για να συγκρατήσει τους ιθαγενείς, τους πρώτους που εκτοπίστηκαν από αυτό το νησί για να δώσουν τη θέση τους στους σημερινούς παραγεμισμένους και παραπληρωμένους αυλικούς του εμπορίου».
Στις ηλεκτρονικές σελίδες της συλλογής βρίσκονται διάχυτες οι αναφορές ενός πανανθρώπινου κινήματος. Ξεκινώντας από τον ποιητή της πόλης, αλλά και της απελευθέρωσης των σκλάβων Ουώλτ Ουίτμαν, που σημείωνε πως «το να έχεις μεγάλη ποίηση σημαίνει πως έχεις ταιριαστό ακροατήριο», οι ποιητές της Wall Street δημιουργούν πηγαία, βαθιά συγκινητική, ανά στιγμές υπερβατική, αλλά κυρίως προσιτή ποίηση. Δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς η ποίηση τόσων διαφορετικών ανθρώπων που εκφράζονται ελεύθερα. Οι αναφορές τους ξεκινούν από τον έρωτα του κινήματος και φτάνουν να αγγίζουν κάθε πλευρά της ανθρώπινης ύπαρξης και των ανθρώπινων κοινωνιών. Αναμειγνύουν την πολιτική με το καρναβάλι, την ιδεολογία με την τόλμη, περνούν από τις παγανιστικές γιορτές στην αποξένωση. Σε πολλές περιπτώσεις σκιαγραφούν σκληρά την αμερικάνικη κοινωνία μεταβαίνοντας από τον οικονομικό πλούτο στην αδικία, από τις ανισότητες στο κατεδαφισμένο αμερικάνικο όνειρο, από τη διαφθορά του πολιτικού συστήματος στις κοινωνικές, φυλετικές και κάθε είδους διακρίσεις, από την αστυνομική βία που γνώρισε και αυτό το κίνημα μέχρι το θέαμα και την κατανάλωση· όλα περιλαμβάνονται στα ερεθίσματα, όλα περιγράφονται. Εμφανείς είναι, επίσης, οι αναφορές στη σύγχρονη αμερικανική ιστορία. Η περίοδος Ρήγκαν ή αυτή του Μακάρθι βρίσκεται δίπλα στον πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία και την Αλ Κάιντα, οι χριστιανοί φονταμενταλιστές δίπλα στο Γκουαντάναμο, η επιφανειακή βιομηχανία του θεάματος και της μόδας δίπλα στους άστεγους, οι υποσχέσεις του Μπαράκ Ομπάμα δίπλα στην πραγματικότητα, η κριτική στην ανύπαρκτη δημοκρατία δίπλα στην οικολογική ευαισθησία. Δεν λείπουν βέβαια οι εργαζόμενοι, οι άνεργοι, οι φοιτητές, οι μετανάστες.
Αυτή είναι η χρονιά που οι καταληψίες κάνουν έξωση στους ιδιοκτήτες
Αγναντεύοντας από την πλώρη της ταράτσας
Ή υψώνοντας λατρευτικά τα χέρια τους
Στους ατμούς του μπάνιου
Αυτή είναι η χρονιά
Που πρόσφυγες με τους ώμους καλυμμένους με κουβέρτες απελαύνουν δικαστές
Με το βλέμμα καρφωμένο στο πάτωμα
Και στα πρησμένα τους πόδια
Καθώς σφραγίζονται τα έγραφα
Που αναγράφουν τον προορισμό τους
(από το ποίημα «Φαντάσου τους αγγέλους του ψωμιού» του Martin Espada)
Ίσως, αν κάποιος αναζητούσε τη σύγχρονη στρατευμένη ποίηση των κινημάτων, να την έβρισκε να ανθίζει στη Wall Street. Μαζί με τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ή τους Σάκο και Βαντσέτι, μαζί με την Παρισινή Κομμούνα και την Αραβική Άνοιξη, μαζί με ποιήματα σταλμένα από την Μαδρίτη της Πουέρτα δελ Σολ αλλά και άλλα, γραμμένα από την καρδιά της ισπανόφωνης κοινότητας των ΗΠΑ, είναι όλα εκεί. Κάθε προσπάθεια χαρακτηρισμού και περιγραφής αυτής της ανομοιογενούς συλλογής την αδικεί, καθώς δύσκολα μπορεί να χωρέσει σε λέξεις όπως αντικομφορμισμός, κοινωνική ή άναρχη ποίηση, ειδικά από τη στιγμή που δεν προσπαθεί να υπηρετήσει την έκφραση ενός ατόμου, αλλά κάνει το άλμα προς μια συλλογική έκφραση. Είτε, λοιπόν, με καθημερινές λέξεις και προκλητική αργκό, είτε με λέξεις γεμάτες έπαρση που μπορεί να χορεύουν σχηματίζοντας σχεδιαστικό καμβά όπως στα έργα του e.e. cummings ή να μιμούνται τα χαϊκού, με ρίμα ή ελεύθερα, η αλληλεγγύη, ο διεθνισμός, η ουτοπία, η φαντασία, οι εμπειρίες, οι πόθοι, η καθημερινότητα και βέβαια ο έρωτας, όλα χωρούν. Μέσα σε 536, μέχρι στιγμής, σελίδες, η ανθρώπινη κατάσταση ξαναβρίσκει τη ριζική της έκφραση. Αν θα μπορούσε να υπάρξει ποίηση από τα κάτω, είναι αυτή. Και συμπυκνώνεται σε λίγες λέξεις στο ποίημα του Filip Marinovich με τίτλο «Ντελίριο Διαδήλωσης»:
Εμείς
Είμαστε
Η ποίηση επί τοις εκατό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου